Kalp Nakli
Çeşitli hastalıklar sonucu kalp kasının geri dönüşümsüz bir şekilde tahrip olduğu ve kalbin pompa fonksiyonunun vücudun ihtiyaçlarını karşılayamaması sonucu hayati risklerin ve yaşamsal sorunun ortaya çıktığı durumda (yaşam beklentisi 1 yıl ve altında ise), yapılan incelemelerde tıbbi şartlar uygun ise, hasta kalbin, sağlıklı bir donör kalbi ile değiştirilmesi ameliyatıdır.
Kalp Nakli; belli şartlarda yapıldığı için her hastaya uygun olmamakta, ayrıca donör organ temini de toplumlarda çok az olduğundan mevcut hastaların ihtiyacını karşılamaktan çok uzaktır. O nedenle kalp nakli listelerinde ortalama organ bulma 1 yıla uzamakta, bekleyen hastaların üçte biri o sene bir şey yapılamadan kaybedilmektedir.
Ayrıca hem cerrahi zorlukları hem de sonraki yıllardaki sorunlar kompleksi yaşam beklentilerinin transplantation sonrası dönemde 5 yılda %70, 10 yılda %50 ve 20 yılda %25 şeklinde oluşmasına neden olmaktadır. Bu nedenlerle Yapay Kalp Sistemleri günümüzde Kalp nakline alternatif olmaya başlamıştır. En önemli pratik özelliği, istenildiğinde ve ihtiyaç duyulduğunda hemen takılabilir olmasıdır.
3.a) Kalp Nakli Programına ve Bekleme Listesine Nasıl Girilir?
Hastanın tıbbi geçmişini bilen ve takip eden kalp doktoru, hastalığın tedavisi için kalp naklinin gerekli olduğunu düşündüğünde, kalp nakli ve yapay kalp destek sistemleri konseyine başvurur. Hastanın tıbbi geçmişi, yapılan tüm tedaviler, son durumu, son tetkikleri, fiziki kapasitesi ve diğer detaylar konuşularak bir ön değerlendirme yapılır. Ardından hastanın durumu, düzenli olarak toplanan kurul tarafından etraflıca değerlendirilir. Yapılması gereken diğer testler ve konsültasyonlar (psikiyatri, endokrinoloji, nefroloji, diş hekimliği vb.) planlanır. Kalp nakli ve yapay kalp destek sistemleri konseyinde tüm bu değerlendirmelerin sonucunda hasta kalp nakline uygun bulunursa, hastanın aciliyetine göre kalp nakli programına alınarak organ bekleme listesine kaydedilir. Kalp nakli için ortalama bekleme süresi acil listesinde bekleyen hastalar için yaklaşık 6,5-7 ay, acil listede olmayanlarda bu süre 1 yılı bulmaktadır.
Kalp Nakli programına alınan hastalar;
Hangi sebeple (iskemik kardiyomiyopati, dilate kardiyomiyopati, kapak hastalıkları, miyokardit, doğumsal hastalıklar, kalp tümörleri vb) meydana gelmiş olursa olsun, kalp yetersizliğinin son evresine (Evre-D) gelmiş ve 1 yıldan az yaşam beklentisinde olan 65 yaşın altındaki hastalar programa alınır.
Son evre kalp yetersizliği olmamasına rağmen, her türlü ilaç ve ritm düzenleyici tedaviye düzelmeyen, dirençli ve hayatı tehdit eden bazı ritm bozukluklarının (ör. Ventriküler fibrilasyon) tedavisi gereken hastalar programa alınır.
Bütün bunların yanı sıra, kalp nakli adayı olacak hastaların tedavi uyumunun tam olması, ilaç/madde bağımlılığının olmaması, mümkünse aile ve sosyal açıdan desteklerinin olması önemlidir. Kalp nakli sonrası gerek ameliyatın başarısını, gerekse hastanın hayat kalitesini olumsuz etkileyebilecek her türlü yandaş tıbbi sorun da dikkatle incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Hastaların bu süreçte yukarıda bahsedilen tıbbi, psikolojik ve sosyal özelliklerinin kalp nakli ekibinde yer alan uzmanlarca değerlendirilmesinden sonra programa alınması söz konusu olmaktadır.
Kalp nakli ve yapay kalp destek sistemleri konseyinde kalp nakli kararı verilen ve bekleme listesine alınan hastalardan durumu evinde yaşayabilmesine imkan verecek düzeyde olanlar belli aralıklarla kontrole gelmek üzere evlerinde, ağır kalp yetersizliğinde olanlar ise hastanede yatarak uygun kalbi bekler.
Kalp Yetmezliği Konseyi’nde kalp nakli endikasyonu konan hastalar, konsey kararının ardında Sağlık Bakanlığı’nın Kalp Bekleme Listesi’ne kaydedilirler. Her hasta, sadece bir merkezden kalp bekleme listesine kayıt olabilir. Kalp bekleme listesinde bekleyen hastaların durumları, takip ve tedavi edildikleri merkezler tarafından sürekli olarak güncellenir. Türkiye’de beyin ölümü olan insanlardan kalp bağışlandığında, Sağlık Bakanlığı bünyesinde çalışan Ulusal ve Bölgesel Koordinasyon Merkezleri vericiye uygun alıcıyı eşleştirir ve hastanın kayıtlı olduğu merkeze verici kalbi ile ilgili bilgileri sunar. Merkez verici ile ilgili bilgileri ve alıcının özelliklerini gözden geçirerek uygunluk konusunda onay verirse, eşleştirme yapılır.
Organ bekleme sürecinde durumu kritikleşen hastaların, yapay kalp destek cihazları takılarak organ bulunana kadar hayatta tutulmaları sağlanabilmektedir. Buna “kalp nakline köprüleme” denir. Uygun kalp çıkana kadar geçen süre birçok faktöre bağlı olarak birkaç saat veya gün kadar kısa olabileceği gibi, uzun yıllar da sürebilir. Bu sayede daha çok sayıda kalp yetersizliği hastası kalp nakli beklerken hayatta kalabilmekte ve bedensel ve ruhsal sağlıklarını koruyabilmektedirler.
Kalp nakli bekleyen hastalar, ruhen ve bedenen her an nakil ameliyatına hazır durumda olmalıdırlar. Verilen ilaçların eksiksiz ve zamanında kullanılmasına özen göstermelidirler. Kesinlikle sigara ve alkol kullanmamalı, diyetlerine ve su-tuz tüketimine çok dikkat etmelidirler. Kalp yetmezliği hastaları enfeksiyona yatkın olduklarından kalabalık ortamlardan kaçınmalı, kişisel hijyene dikkat etmeli ve kontrollerine düzenli olarak gelmelidirler. Kalp nakli ameliyatı için önceden randevulaşmak mümkün olmadığından, evinde kalp nakli bekleyen hastalara ve yakınlarına ait telefonlar gece-gündüz ulaşılabilir olmalı, hasta ve ailesi telefonla görüştükten sonra derhal hastaneye doğru yola çıkmaya hazır olmalıdır.
3.b) Kalp Nakli Ameliyat Süreci
Kalp nakli ameliyatı, eğer bir komplikasyon gelişmez ise, ortalama 5-6 saat sürmektedir. Ameliyat sonrası ilk 3-4 günü yoğun bakımda geçiren hastalar, ardından aileden bir yakını ile birlikte kalacakları, servisteki özel odalarına alınırlar. Kalp naklinden sonra doku reddi araştırması için biyopsi uygulanır ve her şey yolunda gittiği takdirde hastalarımız; ortalama 15-20 gün sonra hastaneden taburcu edilirler. Genellikle ilk 1.,3., 6. ve 12. aylarda kontrole çağrılır.
