Periferik Arter Hastalıkları
Atardamarlar ( arterler ) vücutta temiz kan olarak bilinen oksijen ve besin açısından zengin kanı kalpten tüm organlara iletirler. Bu damarların iç yüzeyi kanın rahatça akmasını sağlayacak adeta kadifemsi nitelikte endotel dediğimiz bir doku ile kaplıdır. Endotel dokusu damar sertliği olarak bilinen aterosklerozun gelişmesi ile bozulmaktadır. Aterosklerozun ilerlemesi ile bacak atardamarlarında daralma ya da tıkanıklık gelişebilmektedir. Yaşlılar daha çok risk altındadır.
Belirtileri nelerdir?
Erken evrelerde belirti vermeyebilir. Ancak hastalığın ilerlemesi ile kişi bacakta rahatsızlık hissi ve ağrı hissetmeye başlar. Kişi yavaşlamak bir süre sonra da durmak zorunda kalır. Bu aralıklı topallama hali (intermittant kladikasyo ) en sık görülen belirtidir. Özellikle merdiven veya yokuş çıkarken çok tipik olarak daha erken ortaya çıkar. Hastalığın daha da ilerlemesi ile istirahatte de ağrı oluşmaya başlar. Yürüme imkansızlaşır. Kritik bacak iskemizi dediğimiz bu durumda bacak soğuk ve soluktur. Bu aşamada tedavi edilmeyen hastalarda zaman içerisinde yaralar hatta gangren meydana gelebilmektedir.
Bacak damar tıkanıklığı neden olur?
Tüm damarların tıkanmasında olduğu gibi en önemli neden damar sertliği olarak bilinen aterosklerozdur. Yaşla artan bir durum olan ateroskleroz özellikle 50 yaş üzeri erkekleri risk altına sokmaktadır. Ancak yaştan bağımsız olarak aterosklerozu hızlandıran nedenler bacak damarının tıkanmasına katkıda bulunurlar. Bunlar ise
Sigara ( en sık ve önemli neden )
Şeker Hastalığı
Hiperlipidemi ( Kan yağlarının yüksekliği )
Hipertansiyon
Obesite
Kanda homosistein yüksekliğidir.
Tanısı nasıl konmaktadır?
Hastaya sorulan sorular ve öyküsü ile birlikte iyi bir fizik muayene son derece fikir vericidir. Daha detaylı tanı için;
Ayak bileği – kol basınç indeksi: Bu alanlardan ölçülen tansiyonun oranlanması ile elde edilen bir veridir
Renkli doppler damar ultrasonu: En kolay ve detaylı fikir verici tetkiktir. Damarlar görüntülenmesini sağlar.
Bacak Damarı anjiyografisi ( DSA ): Ameliyat ya da girişim düşünülen hastalara yapılması gerekli olan ileri bir tetkiktir. Bu aşamadaki hastaların tanı ve tedavi planı için altın standarttır.
Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi: Tanıya yardımcıdır.
Manyetik Rezonans Anjiyografi: Tanıya yardımcıdır.
Tedavi
İlaç tedavisi: Bacak damarlarının tıkanıklıklarının erken evrelerinde ya da cerrahi olarak tedavi edilemeyecek kadar hasarlanmış ileri evrelerinde yapılan tedavi seçeneğidir. Günümüzde bu konuda oldukça gelişmiş ilaçlar mevcuttur. İlaç tedavisi tabloya eşlik eden hiperlipidemi ( kan yağlarının yüksekliği ), şeker hastalığı, v.b. diğer hastalıkları da kapsar.
Endovasküler Tedavi: Bu tedaviye uygun hastalarda tıkanıklığın balon ya da stentle açılmasıdır.
Cerrahi Tedavi: Kişinin kendi damarı ya da yapay damar kullanılarak tıkanıklık olan damara bypass ameliyatının uygulanmasıdır. Bu yolla tıkanıklığın ilerisine kan ulaştırılır.
Karotis arter Nedir?
Karotis arterler şah damarı olarak bilinen, boynumuzun her iki tarafında seyreden ve beynimize kan taşıyan atardamarlardır.
Karotis Arter Hastalığı Nedir?
Karotis damarların beyni beslemesi için gereken kanı taşıyamayacak kadar daralması veya tıkanmasıdır. 50 yaşın üzerindeki erişkinler risk altındadır. 50 -59 yaş arası sıklığı %1 civarındadır ve bu oran tıbbi olarak hiç de azımsanmayacak bir orandır. Bu yaşlardan sonra sıklığı hızla artar 60 yaş üzerinde bu oran % 10’ a kadar yükselmektedir. Klinik olarak en büyük riski de tıkanıklık oluşturan plakların yada bu plaklardan kopan parçaların felç yapmasıdır. Pek çok durumda beraberinde koroner arter hastalığı mevcuttur.
Karotis Arterler Neden Tıkanır?
Tüm damarların tıkanmasında olduğu gibi en önemli neden damar sertliği olarak bilinen aterosklerozdur. Ateroskleroz yaşla artan bir durumdur. Ancak yaştan bağımsız olarak aterosklerozu hızlandıran nedenler karotis damarının tıkanmasına katkıda bulunurlar. Bunlar ise
Sigara ( en sık ve önemli neden )
Şeker Hastalığı
Hiperlipidemi ( Kan yağlarının yüksekliği )
Hipertansiyon
Obesite
Kanda homosistein yüksekliğidir.
Karotis Darlığının Belirtileri
Maalesef il belirtisi felç ( inme ) olabilmektedir. Bununla birlikte her hastada olmamakla birlikte bazı uyarıcı belirtiler olabilir bunlar;
Transient İskemik Atak ( Geçici Kansızlık Atağı ): En sık görülen belirtidir. Vücudun tek tarafını tutan geçici güç kaybı ve /veya hissizlik şeklinde ortaya çıkan bir tablodur. Konuşma peltekleşip tamamen bozulabilir. Geçici tek taraflı görme kaybı – perdelenme de eşlik edebilir. Şikayetlerin tamamı veya tamamına yakınını 24 saat içerisinde düzelir. Bu tablo felç ( inme ) için çok ciddi bir ön uyarıcıdır. Mutlaka karotis damarları da içerecek şekilde detaylı tetkikler yapılmalıdır.
Amarozis Fugaks: Ağrısız, ani gelişen, tek taraflı, 2 – 10 dk süren görme kaybıdır. Karotis arter hastalığının yaygın bir belirtisidir.
Karotis Darlığının Tanısı nasıl konmaktadır?
Hastaya sorulan sorular ve öyküsü ile birlikte iyi bir fizik muayene son derece fikir vericidir. Daha detaylı tanı için;
Renkli doppler damar ultrasonu: En kolay ve detaylı fikir verici tetkiktir. Karotis damarlar görüntülenmesini ve içinden geçen kan akımının ölçülmesini sağlar. % 90 hastada tanı için yeterlidir.
Klasik Anjiyografi ( DSA ): Ameliyat ya da girişim düşünülen hastalara yapılması gerekli olan ileri bir tetkiktir. Bu aşamadaki hastaların tanı ve tedavi planı için altın standarttır.
Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi: Karotis damar tıkanıklığına bağlı beyinde az kan alan bölgeleri teşhisinde kullanılır.
Manyetik Rezonans Anjiyografi: Karotis damarları içerisindeki kan akımı ve daralmaları gösterir, uygulanması kolay bir yöntemdir. Ancak klasik anjiyografinin yerini alamamıştır.
Karotis Darlığında Cerrahi Tedavi
Karotis arterdeki tıkanıklık yapan plağın çıkarılmasına endartrektomi diyoruz. Darlık oluşturan plak çıkarıldıktan sonra bu bölge yama ile genişletilir. Çok geniş olan damarlarda yama konmayabilir. Bu işlemler esnasında cerrahın tercihi ve ameliyatta yapılan muayeneye göre beyne kan akımını sağlamak için içinden kan geçen bir borucuk ( intraluminal şant ) kullanılır. Kişisel tercihim şant kullanılmasıdır. Karotis damarında tam tıkanıklık veya iyileşmekte olan akut inme durumlarında cerrahi uygulanmaz. Karotis darlığına eşlik eden ve koroner bypass ameliyatı gerektiren koroner arter hastalarında strateji önemlidir. Karotis darlığı % 70 ve üzeri olan hastalara cerrahi müdahale gereklidir. Bu tür hastalarda aşamalı ( önce karotis bir süre sonra koroner veya tersi ) ve eşzamanlı olmak üzere iki tür strateji vardır. Kişisel tercihim karotis ve koroner bypass cerrahilerini eşzamanlı gerçekleştirmektir.
Karotis Darlığında Stent Tedavisi
Kasık ya da kol damarından girilerek karotis damarının darlık olan bölgesinin stentle ( tel kafes ) açılmasıdır. Cerrahiyi kaldıramayacak ek hastalıkları olan hastalarda bir seçenek olabilir. Halen tartışmalı bir tedavi yöntemdir. Bu işlem esnasında beyne parçacık kaçmaması için önlem alınsa da her zaman bu risk mevcuttur. Uzun dönem sonuçları cerrahiye göre daha kötü bulunmuştur.
